wody powierzchniowe

W Polsce lata 2018 i 2019 były jednymi z najbardziej kryzysowych okresów w eksploatacji systemów wodociągowych. Z danych MGMiŻŚ zamieszczonych w propozycji Planu Przeciwdziałania Skutkom Suszy (PPSS) [10], wynika, że 95,4% powierzchni kraju jest zagrożonych występowaniem susz hydrologicznych (występowanie niżówek wód powierzchniowych), natomiast zasięg obszarów zagrożonych suszą hydrogeologiczną (występowanie niżówek wód podziemnych) stanowi 35,6% powierzchni Polski. Na ponad 60% powierzchni kraju stopień wykorzystania dyspozycyjnych zasobów powierzchniowych wody jest wysoki lub bardzo wysoki. W dokumencie PPSS, wskazano na brak rezerwy wód podziemnych na Górnym Śląsku, w południowej części województwa łódzkiego oraz we wschodniej Wielkopolsce.

Wyniki tych analiz mają swoje odzwierciedlenie, w problemach z jakimi musiały zmierzyć się systemy wodociągowych w okresach występowania deficytów wody. W 2019 roku ponad 100 gmin wprowadziło ograniczenie zużycia wody lub zakaz podlewania ogródków i mycia samochodów. Sytuacja była na tyle poważna, że do niektórych mniejszych miejscowości, woda dowożona była codziennie beczkowozami. Inne miejscowości monitorowały wykorzystywanie wody w ujęciach (wód podziemnych), aby nie zostały przekroczone normy ilościowe i jakościowe ujmowanej wody. Często nie był to precedens, a zdarzenie powtarzające się każdego dnia, jeśli tylko występowała wysoka temperatura powietrza. Sieci wodociągowe pracowały w warunkach: 

• Dużej zmienności dobowego zużycia wody, co przekładało się na pracę ujęcia, szczególnie pracę pomp w pompowniach (wzrost wydajności w okresie lipiec-sierpień 2019 roku osiągał nawet kilkukrotność średniej godzinowej wartości zużycia wody). 
• Zmiany specyfiki godzinowych rozbiorów wody; ze względu na zwiększone zużycie wody szczególnie w godzinach wieczornych i nocnych (zmianie uległ rozkład dobowy zużycia wody przez mieszkańców), godziny o maksymalnym zużyciu wody w szczycie wieczornym to czas od 17:00-18:00 do 22:00-23:00, rys.3. 
• Trudne do przewidzenia określenie godzin o maksymalnym zużyciu wody (przede wszystkim ze względu na zautomatyzowanie systemów podlewania trawników, napełniania basenów, podlewanie roślin itp.) rys.3. 
• Zmiana procentowego udziału ilości wody wykorzystywanej w budynkach jednorodzinnych (w okresie lipiec-sierpień); około 25% na cele bytowo-gospodarcze, w stosunku do wykorzystywanej wody na cele podlewania zieleni i inne 75%.

Nie wszystkie systemy wodociągowe w ten sam sposób reagują na zjawisko suszy. Na niektóre ten wpływ jest większy i bezpośredni, a na niektóre mały lub niewielki. W wielu przypadkach uzależnione jest to od niezawodności układów wodociągowych, wynikającej z możliwości ujmowania wody, z kilku różnych ujęć. W tym przypadku strefowanie sieci i kierowanie wody do obszarów o wzmożonym zapotrzebowaniu, są jednym z możliwych rozwiązań na określony czas lata. Wymaga to dobrej znajomości układu sieci wodociągowej i często podejmowania decyzji w bardzo krótkim czasie. Mieszkańcy dużych ośrodków, podchodzą do problemów zaopatrzenia w wodę w okresie suszy, z dużym dystansem, ponieważ tam ten problem na razie nie występuje. Przede wszystkim dlatego, iż charakteryzują się one inną strukturą miasta, w porównaniu do mniejszych miejscowości, gdzie przeważa zabudowa jednorodzinna.

Obecnie działania podejmowane, po ostatnich doświadczeniach wynikających z pojawiającym się brakiem wody w systemach wodociągowych małych i średnich przedsiębiorstw, to budowa nowych ujęć. Jest to zapewne jeden ze sposobów na zwiększenie niezawodności układów wodociągowych, jednak nie jest to rozwiązanie, które przyniesie natychmiastowy efekt, ponieważ budowa trwa. Rozwiązaniem równie pożądanym, jest budowa zbiorników magazynujących wodę, czy uszczelnienie systemów wodociągowych, aby zapobiegać stratom, co jest sposobem zatrzymywania wody w układzie. Jednak są to możliwości, które zapewne przyniosą oczekiwany efekt, jednak nie zrealizują swojego zadania, w krótkim czasie, to jest w przyszłym roku zakładając, że susza również się pojawi. Dlatego racjonalne wykorzystywanie istniejących ujęć wody (jeśli w systemie zaopatrzenia w wodę występuje ich kilka) oraz sterowanie zasuwami, tak aby strefować układ sieci wodociągowej, bez konieczności planowania rozbudowy o kolejne, wydaje się podejściem optymalnym. W sytuacjach trudnych pomoc sąsiednich gmin w dostawie wody w okresach jej deficytu, może okazać się konieczna. Każdy z pomysłów rozwiązywania problemów związanych z okresami deficytów wody, powinien być rozpatrywany w odniesieniu do indywidualnego systemu wodociągowego.

Zawsze niezawodność systemu zaopatrzenia w wodę wzrastała przy wykorzystywaniu do zasilania układu różnych źródeł wód, podziemnych jak i powierzchniowych.

Plany gospodarowania zasobami wodnymi w Polsce zakładają, że do 2027 roku wzrośnie ilość wód gromadzonych w systemach retencyjnych lub w wyniku optymalnej gospodarki zasobami [10]. Jeśli rzeczywiście takie działania będą podejmowane w najbliższym czasie.