Porównanie wybranych metod oceny niezawodności operatora systemów technicznych na przykładzie systemu zbiorowego zaopatrzenia w wodę
autor:
JAKUB ŻYWIEC, BARBARA TCHÓRZEWSKA-CIEŚLAK
ORCID ID:
0000-0002-0823-4229, 0000- 0002-7622-6749
Numer miesięcznika:
05/2023 Instal s.42-48
DOI:
10.36119/15.2023.5.7
Literatura specjalistyczna wskazuje na duży udział czynnika ludzkiego wśród przyczyn awarii systemów tech- nicznych na poziomie od 70 do 90 % w zależności od badanego sektora. Dla systemów zbiorowego zaopa- trzenia w wodę (SZZW) szacuje się, że działanie człowieka stanowi przyczynę 75% awarii. W latach 60-dzie- stiątych dwudziestego wieku zrodziła się idea badań niezawodności operatora jako jednego z ważniejszych elementów systemu biotechnicznego. Na przestrzeni lat powstało ponad 50 różnych metod oceny niezawodno- ści operatora (ang. HRA – Human Reliability Assesment), które różnią się swoimi właściwościami oraz możliwo- ściami zastosowania dla wybranych systemów. W tym okresie metody HRA rozwijały się w kierunku lepszego dopasowania do rzeczywistych warunków pracy operatora. Różnice między poszczególnymi metodami pozwo- liły na ich podział na trzy generacje. Metody pierwszej generacji (1970 – 1990) skupiają się na wyznaczeniu prawdopodobieństwa błędu operatora. Druga generacja metod (1990 – 2005) uwzględnia wpływ na poziom niezawodności operatora czynników kontekstowych opisujących sytuację oraz funkcji poznawczych człowieka. Trzecia generacja metod (2005 – obecnie) skupia się na wykorzystaniu metod symulacyjnych do oceny nieza- wodności operatora. W pracy przedstawiono wybrane metody służące do oceny niezawodności operatora. Każda z nich pochodzi z innej generacji metod, tak by przedstawić najważniejsze różnice pomiędzy nimi. Wybrane metody HRA porównano pod względem sposobu wyznaczenia prawdopodobieństwa błędu operato- ra, wpływu czynników opisujących kontekst, wpływu oceny ekspertów oraz ich wykorzystania w różnych dzie- dzinach. Przeprowadzono ocenę niezawodności operatora SZZW dla procesu płukania filtrów z wykorzysta- niem wybranych metod, a następnie porównano między sobą otrzymane wyniki.
Słowa kluczowe:
Informacje o autorach:
dr inż. Jakub Żywiec https://orcid.org/0000-0002-0823-4229; prof. dr hab. inż. Barbara Tchórzewska-Cieślak https://orcid.org/0000- 0002-7622-6749 – Katedra Zaopatrzenia w Wodę i Odprowadzania Ścieków, Wydział Budownictwa Inżynierii Środowiska i Architektury, Politechnika Rzeszowska. Adres do korespondencji: j.zywiec@prz.edu.pl,